Azərbaycan işçi qüvvəsini dördüncü sənaye inqilabına hazırlamaq üçün “Coursera” ilə əməkdaşlıq edib.
TƏHSİL.BİZ xəbər verir ki, Azərbaycanın “Coursera” ilə əməkdaşlığı haqqında kursun rəsmi veb-saytında məqalə paylaşılıb.
Ümumi baxış və çətinliklər
Kornell Universitetinin məlumatına görə, işçilərin 49 faizi ChatGPT kimi yeni dil modelləri səbəbindən əhəmiyyətli iş dəyişikliklərinin şahidi ola bilərlər. Belə bir əhəmiyyətli işçi qüvvəsi dəyişikliyi gözlənildiyi zamanda ölkələr vətəndaşlarını süni intellektlə idarə olunan iqtisadiyyata hazırlamaq üçün yollar axtarırlar. İqtisadçılar bunu IV sənaye inqilabı və ya “4IR” adlandırırlar.
Əvvəlki sənaye inqilablarından fərqli olaraq, dördüncü sənaye inqilabı dövrü yeni texnologiyaların birləşməsi ilə xarakterizə olunur və süni intellekt, əşyaların interneti, robototexnika və digər oxşar sahələrdəki irəliləyişlər vasitəsilə tamamilə yeni sənaye, iqtisadiyyat və cəmiyyət strukturları formalaşdırır.
10 milyon əhalisi olan Azərbaycan əmək bazarında bu dəyişikliyi həll etmək üçün bir sıra təşəbbüslər, o cümlədən sosial-iqtisadi inkişafın milli prioritetləri gündəliyi olan “Azerbaijan Vision 2030” layihəsini irəli sürmüşdür. Gündəlikdə rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın yaradılması, inklüziv cəmiyyətin qurulması, innovasiyaların və insan kapitalının inkişafı, ekoloji dayanıqlılığın təmin edilməsi, təhsilin əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması məsələləri əsas yer tutur.
Bununla belə, Azərbaycan hökuməti bu məqsədlərə nail olmaq üçün ən uyğun yanaşmanı tapmağa çalışırdı, çünki texnoloji dəyişikliklər ciddi bacarıq boşluqları yaradır. Azərbaycanın əhalisi nisbətən gənc olsa da, dördüncü sənaye inqilabı iş bazarına uyğun olaraq vətəndaşları daha yaxşı hazırlamaq üçün rəqəmsal savadlılıq və yüksək səviyyəli bacarıqların inkişaf etdirilməsi imkanları yaradır.
“Dördüncü sənaye inqilabının texnologiyaları çox sürətlə dəyişdiyi üçün biz vətəndaşlarımızın müəyyən rəqəmsal savadlılıq bacarıqlarına malik olmasına və cari işlərini həqiqətən idarə edə bilməsinə əmin olmalıyıq”, - deyə Dördüncü Sənaye İnqilabının Təhlili və Koordinasiya Mərkəzinin (4SİM) icraçı direktoru Fariz Cəfərov qeyd edib.
Ölkə ucqar ərazilərdə yaşayan, həmçinin müxtəlif sosial qruplardan olan insanlar da daxil olmaqla, bütün işçi qüvvəsinin inkişafı təşəbbüslərinin inklüziv və əlçatan olmasını təmin etməlidir.
F.Cəfərov belə izah edir: “Biz azərbaycanlıları dəyişən bazara hazırlamaq üçün bacarıqlarını artırmalı və yeni bacarıqlar qazandırmalıyıq. IV sənaye inqilabı müxtəlif bacarıqlar tələb edir və biz süni intellektin əmək bazarına təsirini nəzərə almalıyıq”.
Problem aydın idi: Azərbaycan vətəndaşlarına süni intellektlə idarə olunan iqtisadiyyatda inkişaf etmək üçün lazım olan rəqəmsal bacarıqları tez və effektiv şəkildə necə öyrədə bilər, eyni zamanda, əlçatanlığı və inklüzivliyi təmin edə bilər?
Tərəfdaşlıq
Bu problemi həll etmək üçün 4SİM ideyası Davosda (Dünya İqtisadi Forumunda) Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə “Coursera” arasında keçirilən görüş zamanı yaranıb.
“Coursera” ilə tərəfdaşlıq strateji qərar idi. F.Cəfərov qeyd edir ki, “Coursera” dünyanın ən böyük onlayn təhsil platformasıdır və burada ixtisaslaşmış kurslar təqdim edən yüksək səviyyəli universitetlər və texnologiya şirkətləri var. Ona görə də kənddə və ya şəhərdə yaşamasından asılı olmayaraq, ölkədə çox sayda insanı əhatə etmək, çox sayda insana asanlıqla çatmaq üçün onlayn platformanın olması vacibdir.
Birinci il ərzində 4SİM Yale, Dyuk və Miçiqan universitetləri kimi dünya səviyyəli tərəfdaşlarından, həmçinin “Google” və “Meta” kimi aparıcı texnologiya şirkətlərindən “Coursera” üzərindən 800-dən çox kurs təklif etdi. Bu kurslar süni intellekt, böyük verilənlər və bulud hesablamaları kimi texniki bacarıqları, həmçinin liderlik və ünsiyyət kimi vacib çevik bacarıqları əhatə edir. Ən çox tələb olunan ilk on kurs tələbələrin maraqlandığı müxtəlif bacarıqları əks etdirir:
Texniki bacarıqlar
Hamı üçün maşın öyrənməsi - London Universiteti
Verilənlər elmi üçün Python, Süni İntellekt və inkişaf, IBM
Data, Data, hər yerdə - “Google”
Biznes üçün Excel Bacarıqları - Macquarie Universiteti
Hamı üçün Proqramlaşdırma (Python ilə başlayarkən) - Miçiqan Universiteti
Çevik bacarıqlar və idarəetmə
Uğurlu təqdimat - Kolorado Boulder Universiteti
“Necə öyrənməyi” öyrənmək - Dərin Tədris Həlləri
Karyera inkişafı üçün ingilis dili - Pensilvaniya Universiteti
Strateji idarəetmə - Kopenhagen Biznes Məktəbi
Çevik komandanın idarə edilməsi - Virciniya Universiteti
Tərəfdaşlığın digər fərqləndirici xüsusiyyəti onun unikal və altıhəftəlik olmasıdır. 4SİM rotasiya sistemindən istifadə edir, hər altı həftədən bir yeni öyrənənlər qrupuna 1000 lisenziya təqdim edir. Proqram rəhbərləri bu məhdud təlim müddətinin təsir dairəsini maksimuma çatdırmaq və öyrənənləri həvəsləndirmək üçün tərtib ediblər.
Təsiri
4SİM tələbələr arasında sürətlə qəbul olundu və uğur qazandı. Elan edildikdən sonra cəmi bir həftə ərzində proqrama 7000-dən çox insan qeydiyyatdan keçib. Bu günə qədər 10 000 vətəndaş “Coursera” platformasına daxil olub və 4 200-dən çox sertifikat qazanıb.
4SİM 9 yaşdan 73 yaşa qədər müxtəlif tələbələri cəlb edir. Qadınlar ümumi platforma istifadəçilərinin 51 faizini təşkil edir. F.Cəfərov əlavə edir: “Bizim tələbələrimiz arasında biznes sektorundan olanlar, dövlət sektorundan olanlar, işsizlər, analıq məzuniyyətindən qayıdan analar və hər növdən olan insanlar var”.
Fərqli sosial qruplardan təhsilalanlar olduğu nəzərə alındıqda əlçatanlıq proqramın uğur qazanmasının əsas amili olub və “Coursera”nın mobil tətbiqi burada mühüm rol oynayıb. Mobil kurs yükləmələri vasitəsilə uzaq bölgələrdə yaşayan təhsilalanlar internetə qoşulduqda kursları yükləyib, sonra isə oflayn rejimdə tədris materiallarını öyrənə bilirlər, bu da coğrafi maneələrin prosesə təsir etməməsini təmin edir.
Proqramın cəlbediciliyini və təsirini artırmaq üçün 4SİM bu yaxınlarda süni intellekt, böyük verilənlər və STEM daxil olmaqla səkkiz əsas sahəni əhatə edən “Digital Badge” sistemini təqdim edib. Səksəndən çox şagird bu nişanları qazanaraq işəgötürənlərin yeni bacarıqlarını tanıması üçün nəzərəçarpacaq etimadnamələr əldə edib.
Proqram 600-ə yaxın İKT və STEM müəllimini əhatə edir. Bu strateji inklüzivlik çoxluq təsiri yaradacaq, çünki pedaqoqlar yeni biliklərini saysız-hesabsız tələbələrlə bölüşəcəklər, bu da nəticədə proqramın təhsil sistemi üzrə təsirini gücləndirəcək.
4SİM-in uğuru və gələcəyə yönəlmiş yanaşması diqqətdən qaçmayıb. 2024-cü ilin sentyabr ayında Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi 12-ci “Coursera Connect” konfransında dünyada onlayn təhsil və işçi qüvvəsinin inkişafı təşəbbüslərindəki digər nailiyyətlərlə yanaşı, görkəmli 4SİM layihəsinə görə “Süni İntellekt İnnovasiya Mükafatı”nı alıb.
Mükafat 4SİM-in ölkənin əmək bazarında rəqəmsal və süni intellekt bacarıqlarının inkişafına, yüksəkkeyfiyyətli təhsil və təlimə çıxışın təmin edilməsinə və xüsusilə kənd yerlərində ömür boyu öyrənmənin təşviqinə yanaşmasını tanıyır. Mükafat Azərbaycanın vətəndaşlarını IV sənaye inqilabının tələblərinə cavab vermək üçün bacarıqlarını artırmaq səylərinin qlobal əhəmiyyətini vurğulayır.
İrəliyə baxmaq
Azərbaycan 4SİM-in əhatə dairəsini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyi və 2025-ci il üçün “Milli Proqram” çərçivəsində 8 000 “Coursera” kursuna çıxış təklif etməyi planlaşdırır. Kurslar Azərbaycan dilində olacaq və ya tərcümə ediləcək. Bu lokallaşdırma səyi dil maneələrini aradan qaldıracaq və daha çox vətəndaşa platformaya daxil olmaq və ondan faydalanmaq imkanı verəcək.
Praktiki tətbiqin vacibliyini dərk edərək Dördüncü Sənaye İnqilabının Təhlili və Koordinasiya Mərkəzi tələbələri potensial işəgötürənlərlə əlaqələndirməyə çalışır, proqramın iqtisadi təsirini artırır və öyrənənlərə yeni əldə etdikləri bacarıqları real karyera imkanlarına çevirməyə kömək edir.
Azərbaycanın BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası (COP29) üçün ev sahibi ölkə statusundan istifadə edərək 4SİM trend olan qlobal problemlərə uyğunlaşır. İqlim texnologiyaları, innovasiyalar, startaplar və kiçik və orta sahibkarlığın rəqəmsal transformasiyasına diqqət yetirən yeni ixtisaslaşdırılmış akademiyalar işləyir və azərbaycanlıları bu sahələrdə yaranan imkanlara hazırlamaq məqsədi daşıyır. Bundan əlavə, proqram yeni “Coursera” funksiyalarından istifadə edir, o cümlədən “Coursera Coach” interaktiv, süni intellektlə işləyən elə bir alətdir ki, bu da öyrənənlərə suallar vermək və yeni anlayışlar əldə etmək üçün əla fürsət olacaq.
Gələcəyə baxaraq F.Cəfərov əlavə edir: “Biz azərbaycanlı istifadəçilərin daxil ola və istifadə edə biləcəyi bəzi yerli tətbiqlər yaratmaq üçün “Course Builder”dən istifadə edəcəyik”. Bu, maliyyə və hökumət sektorlarından olan yerli tərəfdaşlara yeni kurslar qurmağa və onları hədəf istifadəçilərinə paylamağa imkan verəcək.
4SİM yeni texnoloji irəliləyişlərə çoxşaxəli yanaşır. Bacarıqların artırılması yolu ilə ölkə qlobal iqtisadiyyatda rəqabətqabiliyyətini təmin edir, iqlim dəyişikliyi kimi gələcək qlobal problemlərlə üzləşməyə hazırlaşır və bəlkə də, ən əsası, öz vətəndaşlarını yeni rəqəmsal dünyada inkişaf etmək üçün gücləndirir.