Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, Azərbaycanın təhsil sistemindəki mövcud vəziyyət diqqətlə təhlil edildikdə, təhsil prosesinin əsas məqsədindən uzaqlaşdığı müşahidə olunur. "Biz təhsil sistemini inkişaf etdirmək əvəzinə, onu cəzbetmə üsulları ilə təşkil etmişik. Bu isə əsl təhsil verməkdən və ya şagirdləri təhsilə cəlb etməkdən tamamilə fərqlidir,” – deyə ekspert qeyd edir.

Statistik məlumatlara əsasən, Azərbaycanda orta təhsil pilləsində şagirdlərin təhsilə davamlılıq səviyyəsi yüksəksə də, keyfiyyət göstəriciləri hələ də istənilən səviyyədə deyil. 2023-cü il üzrə PISA nəticələrinə görə, Azərbaycan şagirdlərinin oxu, riyaziyyat və təbiət elmləri üzrə göstəriciləri OECD ölkələri ilə müqayisədə xeyli aşağıdır. Kamran Əsədov bildirir ki, "Məktəblərdə şagirdlərin böyük əksəriyyətinin əsas məqsədi yüksək qiymət almaq və ya imtahanlarda uğur qazanmaqdır. Halbuki, bu yanaşma onların öyrənmə motivasiyasını artırmaq əvəzinə azaldır."

Kamran Əsədov əlavə edir ki, təhsilin əsas məqsədi uşaqlarda bilik qazanma marağı oyatmaqdır. "Əfsuslar olsun ki, biz təhsildə nəticələri qısamüddətli hədəflərə yönəldirik. Şagirdlər əzbərçiliklə yaxşı qiymətlər alır, lakin bu biliklər gündəlik həyatda tətbiq edilə bilmir. Dünyanın qabaqcıl təhsil sistemləri, məsələn, Finlandiya və Sinqapur, əsas diqqəti təhsilin mahiyyətinə və praktik istifadəsinə yönəldir. Biz də bu istiqamətdə köklü islahatlara başlamalıyıq," – deyə ekspert vurğulayır.

Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, təhsil prosesini yalnız cəzbetmə metodları ilə təşkil etmək uzunmüddətli nəticələrə nail ola bilməz. "Biz şagirdlərə əlavə bonuslar və ya mükafatlar təqdim edərək təhsilə maraq yaratmağa çalışırıq. Halbuki, maraq daxili motivasiya ilə formalaşmalıdır. ABŞ təhsil mütəxəssisi Alfie Kohn belə deyir: 'Mükafatlandırma sistemi müvəqqəti motivasiya yarada bilər, lakin uzunmüddətli marağı zədələyir.' Təhsil sistemimizin məqsədi mükafatlara deyil, öyrənmənin dəyərinə əsaslanmalıdır," – deyə ekspert əlavə edir.

Statistik göstəricilərə görə, 2023-cü ildə Azərbaycanda təhsildən yayınma hallarının sayında azalma olsa da, bu problemin kökündə sosial və iqtisadi amillər dayanır. Kamran Əsədov bildirir ki, "Təhsildən yayınmanın əsas səbəblərindən biri təhsilin kifayət qədər cazibədar olmamasıdır. Biz təhsil sistemimizi elə qurmalıyıq ki, uşaqlar üçün məktəb yalnız bilik öyrənmə məkanı deyil, həm də maraqlı və cəlbedici bir mühit olsun."

Ekspert əlavə edir ki, təhsil sistemində cəzbetmə yanaşmasının üstünlük təşkil etməsi müəllimlərin də fəaliyyətinə təsir göstərir. "Müəllimlər dərs prosesini effektiv öyrənmə mərkəzinə çevirmək əvəzinə, daha çox standartların və göstərişlərin tətbiqinə məcbur qalırlar. Bu isə onların yaradıcılığını və şagirdlərlə fərdi yanaşma imkanlarını məhdudlaşdırır," – deyə Kamran Əsədov vurğulayır.

Kamran Əsədovun fikrincə, Azərbaycanın təhsil sistemi qlobal təcrübələrdən öyrənməli və təhsildə əsas diqqəti şagirdlərin fərdi inkişafına yönəltməlidir. "Biz təhsil sistemində dərin düşünən, analitik qabiliyyətlərə malik və yaradıcı fərdlər yetişdirməliyik. Bu, yalnız əzbərçiliyə əsaslanan yanaşmadan imtina etməklə və praktik öyrənmə metodlarına üstünlük verməklə mümkün ola bilər. Finlandiya təhsil modelindəki kimi şagirdlərin öz maraqlarına uyğun fənlər seçmək hüququnu təmin etmək də bu istiqamətdə atılacaq mühüm addımlardan biridir."

Sonda təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, "Əgər biz təhsil sistemimizi köklü şəkildə dəyişməsək, gələcəkdə daha ciddi problemlərlə üzləşə bilərik. Təhsil cəmiyyətin inkişafının təməlidir və biz bu təməli möhkəm qurmalı, təhsil sistemimizi uzunmüddətli məqsədlərə uyğunlaşdırmalıyıq. Təhsil, cəzbetmə və ya məcburiyyət deyil, insanın özünü reallaşdırma vasitəsi olmalıdır."

Bəhman Hüseynli