Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, məktəb mühiti təkcə biliklərin ötürülməsi üçün deyil, həm də şagirdlər arasında əməkdaşlığın, dostluq və komanda işinin inkişaf etdirilməsi üçün bir məkandır. Lakin bu prosesin özündə də bir çox çətinliklər mövcuddur. Əsədov bildirir ki, “Sinif otaqlarında şagirdlər arasında əməkdaşlıq problemləri, xüsusilə fərqli mədəniyyətlərdən, sosial-iqtisadi təbəqələrdən və fərqli bacarıq səviyyələrindən gələn uşaqlar arasında daha çox müşahidə olunur.”
Statistikaya əsasən, Azərbaycanda orta məktəblərin təxminən 40%-də şagirdlər arasında münaqişə və əməkdaşlıq çatışmazlığı halları qeydə alınır. Bu hallar adətən qruplar arasında rəqabət, emosional zəkada fərqliliklər, liderlik rollarını paylaşa bilməmə və ya müəllimlərin əməkdaşlığı düzgün təşviq edə bilməməsi səbəbindən baş verir. Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, “Dünya təcrübəsi göstərir ki, şagirdlər arasında əməkdaşlıq və qarşılıqlı hörmət mühiti yaradılmadan nə tədris, nə də sosial inkişaf effektiv ola bilər. Finlandiya məktəbləri bu baxımdan ən uğurlu nümunələrdən biridir. Orada hər bir şagirdin sinifdəki roluna xüsusi diqqət yetirilir və komanda işi əsas prioritetlərdən biridir.”
Əməkdaşlıq problemləri təkcə emosional aspektlərlə məhdudlaşmır. Kamran Əsədov bildirir ki, “Şagirdlər arasında əməkdaşlığın zəif olması təhsilin keyfiyyətinə də birbaşa təsir göstərir. Misal üçün, beynəlxalq PISA nəticələrində Azərbaycanda qrup işlərinə əsaslanan tapşırıqlarda zəif göstəricilər müşahidə olunur. Bu da şagirdlərin qrup şəklində öyrənmə bacarıqlarının hələ də lazımi səviyyədə olmadığını göstərir.”
Ekspertin fikrincə, əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi üçün ilk növbədə məktəblərdə emosional intellekt və sosial bacarıqların öyrədilməsi proqramlarına yer ayrılmalıdır. “ABŞ məktəblərində ‘Sosial-emosional öyrənmə’ (SEL) proqramları geniş tətbiq olunur. Bu proqramlar vasitəsilə şagirdlər konfliktlərin idarə olunmasını, komanda işini və empati qurmağı öyrənirlər. Bu model Azərbaycanda da tətbiq edilə bilər,” – deyə Kamran Əsədov qeyd edir.
Digər tərəfdən, əməkdaşlıq problemlərinin həllində müəllimlərin də rolu böyükdür. Kamran Əsədov vurğulayır ki, “Müəllimlər şagirdlər arasında münasibətləri doğru idarə etməkdə ən vacib şəxsdir. Onların məqsədyönlü şəkildə qrup tapşırıqları təşkil etməsi, müxtəlif şagirdlərin güclü tərəflərini önə çıxarması və hər kəsə bərabər şəkildə yanaşması əməkdaşlıq üçün zəmin yaradır.”
Kamran Əsədov həmçinin texnologiyanın əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdə mühüm rol oynaya biləcəyini bildirir. “Müasir texnologiyalar, xüsusilə onlayn qrup işləri və interaktiv tədris alətləri şagirdlər arasında əməkdaşlığı təşviq edə bilər. Məsələn, bir çox Avropa ölkələrində siniflərdə istifadə edilən rəqəmsal platformalar şagirdlərin birgə layihələr üzərində işləməsinə şərait yaradır,” – deyə ekspert əlavə edir.
Əsədov qeyd edir ki, Azərbaycan təhsil sistemində bu istiqamətdə dəyişikliklərə ehtiyac var. “Məktəblərdə əməkdaşlıq mədəniyyətini formalaşdırmaq üçün müəllimlərin əlavə təlimlərdən keçməsi, valideynlərin maarifləndirilməsi və məktəbdə sosial tədbirlərin təşkili vacibdir. Statistikaya görə, Azərbaycanda şagirdlərin yalnız 30%-i məktəbdə özünü tam təhlükəsiz və rahat hiss edir. Bu rəqəmi artırmaq üçün məktəb rəhbərliyi və müəllim heyəti sosial inklüzivliyə daha çox diqqət yetirməlidir.”
Ekspert sonda əlavə edir ki, əməkdaşlıq problemi yalnız təhsil sahəsinin deyil, bütövlükdə cəmiyyətin məsələsidir. “Gələcəkdə əməkdaşlıq mədəniyyətini inkişaf etdirmək üçün həm məktəblərdə, həm də ailələrdə düzgün davranış modelləri təbliğ edilməlidir. Çünki sinifdə əməkdaşlığı öyrənən şagirdlər, gələcəkdə cəmiyyətin hər sahəsində birgə işə töhfə verən məsuliyyətli vətəndaşlar olurlar,” – deyə Kamran Əsədov fikrini yekunlaşdırır.
Bəhman Hüseynli