Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, Azərbaycanın təhsil sistemi son onilliklərdə müəyyən irəliləyişlərə nail olsa da, köklü islahatlar həyata keçirilməzsə, gələcəkdə ciddi problemlərlə üzləşə bilərik. "Təhsil sistemi hər bir ölkənin inkişaf strategiyasının əsasını təşkil edir. Əgər biz bu sistemi müasir tələblərə uyğunlaşdırmasaq, əmək bazarında rəqabətə davamlı mütəxəssislər yetişdirmək çətin olacaq," – deyə Kamran Əsədov qeyd edir.

Statistik məlumatlara əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycanda orta məktəb şagirdlərinin yalnız 47%-i buraxılış imtahanlarında yüksək nəticə göstərib. Beynəlxalq Qiymətləndirmə Proqramının (PISA) 2022-ci il hesabatına görə, Azərbaycan şagirdlərinin oxu, riyaziyyat və təbiət elmləri üzrə nəticələri dünya ortalamasından aşağı olub. Kamran Əsədov bildirir ki, "Bu nəticələr təhsil sistemimizin keyfiyyətində ciddi boşluqlar olduğunu göstərir. Müasir dünya rəqabət üstünlüklərini bilik və bacarıq üzərində qurur. Əgər biz bu sahədə geridə qalsaq, digər sahələrdə də inkişaf edə bilmərik."

Ekspert qeyd edir ki, təhsil sisteminin köhnəlmiş metodologiyaları ilə müasir çağırışlara cavab vermək mümkün deyil. "Dərs proqramları əzbərləməyə əsaslanır və bu, yaradıcı düşüncə və problemlərin həlli bacarıqlarını inkişaf etdirməyə imkan vermir. Müasir təhsil şagirdləri məlumatı mənimsəməyə yox, onu təhlil etməyə və tətbiq etməyə yönəltməlidir," – deyə o vurğulayır.

Təhsil sahəsində qlobal təcrübə göstərir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə tələbələrin yaradıcı düşüncə qabiliyyətini artırmaq üçün innovativ yanaşmalar tətbiq olunur. Məsələn, Finlandiyada şagirdlər tədqiqat yönümlü dərs metodikası ilə tədris alır və imtahan yükü minimuma endirilib. Kamran Əsədov bildirir ki, "Azərbaycanda da dərs proqramlarını modernləşdirərək yaradıcı yanaşmaları tədris prosesinə inteqrasiya etmək lazımdır. Əks halda, şagirdlərimiz beynəlxalq imtahanlarda və ya xarici universitetlərdə rəqabətə tab gətirə bilməyəcək."

Ekspert əlavə edir ki, müəllim hazırlığında və onların peşəkar inkişafında ciddi dəyişikliklərə ehtiyac var. "Hazırda müəllimlərin 60%-dən çoxu pedaqoji fəaliyyətə uyğun olmayan metodlardan istifadə edir. Bunun əsas səbəblərindən biri müəllim hazırlığı sisteminin müasir standartlara cavab verməməsidir. Biz müəllimlərimizin təlimlərini beynəlxalq sertifikatlaşdırma modellərinə uyğunlaşdırmalıyıq," – deyə Kamran Əsədov qeyd edir.

Azərbaycanda məktəblərin maddi-texniki bazası ilə bağlı problemlər də ciddi narahatlıq doğurur. 2023-cü ildə keçirilmiş araşdırmaya görə, ölkədə fəaliyyət göstərən orta məktəblərin 30%-dən çoxu köhnəlmiş bina və avadanlıqlarla fəaliyyət göstərir. Kamran Əsədov bildirir ki, "Müasir texnologiyaların istifadəsi təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün vacibdir. Lakin bir çox məktəbdə şagirdlər hətta kompüter və internetdən də istifadə edə bilmirlər. Bu, rəqəmsal təhsilin inkişafı üçün böyük maneədir."

Ekspert vurğulayır ki, təhsil sahəsindəki problemlərin həlli üçün vahid strategiya hazırlanmalı və uzunmüddətli perspektivdə icra edilməlidir. "Biz müasir dünyada rəqabət qabiliyyətli fərdlər yetişdirmək istəyiriksə, təhsil sistemini köklü şəkildə yenidən qurmalıyıq. Bu proses cəmiyyətin bütün təbəqələrinin iştirakı ilə həyata keçirilməlidir. Təhsil yalnız müəllimlərin və şagirdlərin işi deyil; valideynlər, hökumət və qeyri-hökumət təşkilatları da bu prosesdə fəal iştirak etməlidirlər," – deyə Kamran Əsədov vurğulayır.

O, əlavə edir ki, hər bir islahatın uğurlu olması üçün onun maliyyə təminatı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. "Təhsil sahəsinə ayrılan büdcə ölkənin ümumi daxili məhsulunun yalnız 3%-ni təşkil edir. Halbuki, inkişaf etmiş ölkələrdə bu rəqəm 6-8% arasındadır. Biz təhsilə daha çox sərmayə yatırmasaq, qarşıdakı illərdə daha ciddi problemlərlə üzləşə bilərik," – deyə ekspert bildirir.

Kamran Əsədov sonda qeyd edir ki, təhsil sisteminin inkişafı yalnız ölkənin daxili problemlərini həll etməklə məhdudlaşmır. "Təhsil elə bir sahədir ki, onun gücü gələcəkdə Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyini müəyyən edəcək. Biz güclü və rəqabət qabiliyyətli bir təhsil sistemi qurmalıyıq ki, gənclərimiz yalnız ölkəmizdə deyil, dünya miqyasında da öz yerlərini tuta bilsinlər."

Bəhman Hüseynli